امروزه داشتن استرس و اضطراب در نوجوانان آنقدر مسالهای عادی و پیشپاافتاده شده که به عنوان یک پیامد یا ویژگی دنیای مدرن فرض میشود. و این در حالیست که، اتفاقا اهمیت پرداختن به موضوع سلامت روان برای اکثریت افراد پذیرفته شده و افراد بیشتری به سلامت روان خود اهمیت میدهند. در این مقاله به علل اضطراب در نوجوانان میپردازیم. همچنین روشهایی برای درمان اضطراب نوجوانان ارائه خواهیم داد و توضیح میدهیم که ما به عنوان والدین چگونه میتوانیم به فرزند نوجوان خود کمک کنیم که اضطرابش را مدیریت کند.
تاثیر شبکههای اجتماعی در اضطراب نوجوانان
یکی از ویژگیهای دنیای امروز که ذهن نوجوانان را درگیر کرده و زندگی آنها را تحت تاثیر قرار داده است، افزایش استفاده از رسانههای دیجیتال، گوشیها و تبلتهاست. همه میدانیم که تکنولوژی مزایای زیادی دارد، و البته در کنار آن میتواند مشکلاتی را برای فرزندمان ایجاد کند که ما در زمان نوجوانی خود با آنها روبهرو نبودیم.
امروزه یکی از دلایل اضطراب نوجوانان این است که نسبت به گذشته، امکان بیشتری برای مقایسه نوجوانان با همسن و سالانشان به وجود آمده است. در گذشته، ما فقط خودمان را با همسن و سالانمان در مدرسه، محل و بقیه نوجوانان فامیل مقایسه میکردیم. اما در دنیای امروز، به دلیل وجود رسانههای اجتماعی، نوجوانان خود را با تعداد بیشماری از بازیگران، قهرمانان و آدمهای نابغه همسن و سال خود مقایسه میکنند.
کمالگرایی از علل اضطراب در نوجوانان – رسانههای اجتماعی باعث کمالگرایی میشوند
مقایسه خود در فضای مجازی به این معناست که نوجوانان خود را در معرض مقایسهای ناعادلانه و اشتباه قرار میدهند که باعث میشود احساس بیلیاقتی کنند. اما چیزی که در رسانههای اجتماعی مثل اینستاگرام میبینیم تفاوت خیلی زیادی با زندگی واقعی آدمها دارد.
چهرهها و اندامهای خاص، محبوبیت، موفقیت، سبک زندگی، تفریحات و حس و حال افراد، واقعی نیست. در گذشته هیچ فردی هرگز امکان این را نداشته است که تصویری زیبا، انتخابشده و مصنوعی از خودش ایجاد کند و آن را در شبکههای اجتماعی (اینستاگرام) بگذارد و همه بتوانند این تصویر را ببینند و در مورد زندگیاش قضاوت کنند. همین برداشتهای اشتباه از زندگی سلبریتیهای مجازی و قضاوت خودمان با آنها باعث کمالگرایی و اضطراب نوجوانان میشود.
بنابراین یکی از دلایل اضطراب در نوجوانان این است که نوجوان ما از یک طرف شاهد و ناظر یک سری استانداردهای غیرواقعی برای زندگیاش میشود و از طرف دیگر شروع میکند به تلاشهای بیوقفه برای رسیدن به اهداف غیرممکن، که از سوی خانواده، گروههمسالان و شبکههای اجتماعی از او خواسته میشوند.
موضوع دیگر فشارهای خانواده و جامعه برای کسب موفقیتهای تحصیلی و ورزشی است. حتی اگر ظاهرا دستیابی به موفقیت نوجوان خیلی مورد بررسیهای موشکافانه قرار نگیرد ولی او خود مدام دارد خودش را قضاوت میکند و این موضوع باعث بالا رفتن اضطراب اجتماعی نوجوانان میشود.
علاوه بر اینها، ما هم بهعنوان والدین در برابر تغییرات سریع زندگی مدرن گیج شدهایم و به طور غریزی میخواهیم فرزندانمان را از اثرات منفی تکنولوژی و مسیری که نوجوانان برای پذیرفته شدن در جامعه و گروههای همسال باید انتخاب کنند، حفظ کنیم.
چرا کمالگرایی از علل اضطراب نوجوانان است؟
وقتی کمالگرایی خیلی شدید باشد جلوی موفقیت را میگیرد. کمالگرایی منجر به تعلل، به تعویق انداختن و ترس از ریسکپذیری میشود.
فرد کمالگرا همیشه میخواهد احساس امنیت کند و بر اوضاع تسلط داشته باشد. برای این افراد، اشتباه و شکست مساوی است با فاجعه. عزتنفس این افراد به حاصل تلاششان بستگی دارد. مثلا اگر افراد کمالگرا شکست بخورند، فکر میکنند که دنیا به آخر رسیده است و تمام عزتنفس و اعتمادبهنفس خود را از دست میدهند. این شکست میتواند گرفتن یک نمره بد در مدرسه باشد، یا باختن در یک مسابقه ورزشی و یا حتی نداشتن اندام ایدهآل متناسب با الگوهای شبکههای اجتمای و داشتن اضافهوزن باشد.
ناامیدی، اشتباه کردن و از گرفتن تصمیمهای نادرست، اتفاقاتی طبیعی در روند نوجوانی سالم و نرمال هستند. اما برای نوجوان کمالگرا، این تجربههای طبیعی در بهترین حالت باعث ایجاد اضطراب میشود و در بدترین حالت عزتنفسشان را تخریب میکند.
اضطراب نوجوانان – آیا روش تربیتی ما باعث ایجاد اضطراب در فرزندمان میشود؟
کمالگرایی دشمنی پنهان است و خیلی وقتها ما نمیدانیم که فرزندان کمالگرا است، چونکه این ویژگی خودش را در لباس سختکوشی مخفی میکند و در بیشتر موارد این دو با هم اشتباه گرفته میشوند.
معمولا وقتی نوجوانان برای خود استانداردهای بالایی در نظر میگیرند و برای رسیدن به موفقیت تلاش بیشتری میکنند، خانواده، مدرسه و جامعه به آنها افتخار میکنند و مورد تحسین قرار میگیرند. بعضی از ما ممکن است از سر خیرخواهی این روش را حتی وقتی نتیجه خوبی ندارد انجام دهیم.
گاهی اوقات ما از فشاری که مقایسه بیش از حد بر فرزندمان تحمیل میکند آگاه هستیم و میدانیم که این فشار منجر به ایجاد اضطراب نوجوانان میشود، اما دقیقا نمیدانیم که باید چه کاری انجام دهیم. خواسته طبیعی ما والدین، حمایت کردن و کمک کردن به فرزندانمان است. و همچنین میخواهیم به جای آنها فکر کنیم و مشکلاتشان را حل کنیم.
گاهی اوقات ما هم پابهپای فرزندانمان تلاش میکنیم که خودمان را به استانداردهای جامعه و فضای مجازی برسانیم و آنها را برای رسیدن به اهدافشان شدیدا حمایت میکنیم. این رفتار بهخاطر علاقه زیاد ما به بچههایمان و داشتن نیت خیر است. اما وقتی ما خیلی به فرزندانمان کمک میکنیم، مانع این میشویم که از نظر روانی رشد سالمی داشته باشند.
چگونه برای مدیریت استرس به فرزندانمان کمک کنیم؟
روانشناسی مدرن میگوید که اگر بر روی مسئلهای تمرکز کنیم، آگاهی ما نسبت به آن تقویت میشود. پس بهتر است به جای اینکه بر نتیجه کارهای فرزندمان تمرکز کنیم، به تلاش او و روند یادگیری چیزهای جدید اهمیت بدهیم. با اینکار میتوانیم این پیام را به فرزندمان بدهیم که نتیجه، همه ماجرا نیست. تلاش و کوشش تحت کنترل ماست و همیشه یادگیری میتواند اتفاق بیفتد؛ مستقل از اینکه تلاش و یادگیری ما به موفقیت یا شکست منجر شده باشد.
ما بهعنوان والدین میتوانیم برای ایجاد یک زندگی متعادل، تمرکز خود را روی نگه داشتن و تقویت روابط شخصی، تفریح و کارهایی که موفقیت در آنها مهم نیست قرار دهیم، و با این کار به افزایش حس عزتنفس فرزندمان کمک کنیم.
موارد زیادی وجود دارند که باعث میشوند یک فرد احساس ارزشمندی پیدا کند پس بهتر است زندگی خود و نوجوانمان را حول معیارهای متنوعی مثل مدارج علمی و دانشگاهی، ظاهر خوب و محبوبیتهای اجتماعی بچینیم، که اگر در یکی از آنها شکست خوردیم یا به خوبی در یکی از محورها پیشرفت حاصل نشد، محورهای دیگری در زندگی وجود داشته باشند که امکان موفقیت و رشد داشته باشند و منجر به احساس ارزشمندی شوند.
یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام دهیم این است که برای میزان زمانی که فرزند نوجوانمان صرف گوشی و شبکههای اجتماعی میکند در توافق با خودش محدودیت تعیین کنیم. قطعا صرف وقت کمتر در دنیای سلفی و لایک، فرصتی به نوجوان میدهد تا بپذیرد که میتواند عیب و نقص داشته باشد، و در دنیای واقعی زندگی کند.
معنی واقعی محبت والدین
بهتر است به فرزندمان آموزش دهیم سختیهای زندگی، شکست خوردن و گرفتن تصمیمات اشتباه در زندگی طبیعی است. معمولا وقتی کودکان میخواهند در یک چالش جدید شرکت کنند، یا یاد بگیرند با دشواریهای زندگی کنار بیایند، و یا شکست را تجربه کنند، ما میتوانیم از آنها در برابر اضطراب تجربههای جدید ناخوشایند حمایت کنیم و به آنها یاد بدهیم که هیچکدام از اینها فاجعه نیست و دنیا به آخر نرسیده است.
اگر این روش برخورد تربیتی را رعایت کنیم، از دیدگاه روانشناسی باعث میشویم که فرزندانمان قویتر شوند: تجربه آزادانه چالشها، به صورتی که نیازی نباشد خودشان را بدون عیب و نقص نشان دهند، بهعلاوه داشتن احساس امنیت که ما حمایتش میکنیم، نه اینکه کارها را بهجای او انجام بدهیم و بهجای او فکر کنیم، فرزندان ما را تشویق میکند که قویتر باشند و اضطراب کمتری را تجربه کنند.
کلام پایانی درباره مسئله اضطراب نوجوانان
همانطور که میدانیم امروزه ما در دنیایی زندگی میکنیم که همه با هم در حال رقابت هستند. فرزند ما از طریق رسانههای اجتماعی دنیا را رصد میکند. نوجوانی که در گذشته تنها خود را با همسایهها و همکلاسیها مقایسه میکرد، امروز همسن و سالانش را در سراسر دنیا میبیند و دایره مقایسه خیلی بزرگتر شده است.
تصویری که آدمها از خود در دنیای مجازی ارائه میدهند، همیشه تصویری صادقانه و حقیقی نیست، اما دیدن این موفقیتها و زندگیهای بدون نقص، باعث اضطراب نوجوانان و همچنین ایجاد حس کمالگرایی در آنها میشود. ما بهعنوان والدینی هشیار میتوانیم با استفاده از راهکارهای بالا استرس نوجوانان را کاهش دهیم و یا به درمان اضطراب نوجوانان کمک کنیم.
منبع: abc