با شروع روزهای داغ تابستان، بازی‌های تابستانی نیز آغاز می‌شوند. ورزش‌هایی چون تنیس و تمرینات فوتبال در محله‌ها و باشگاه‌‌های ورزشی انجام می‌شوند. قبل از اینکه کودکانمان را برای تمرین یا بازی طولانی‌مدت زیر آفتاب بفرستیم، بهتر است ابتدا یاد بگیریم چگونه از آنها در برابر خطرات گرمازدگی و دی‌هیدراته‌شدن (از دست دادن آب بدن) حفاظت کنیم. در این مقاله سعی کرده‌ایم به همه سوالات رایج والدین در مورد گرمازدگی کودکان پاسخ دهیم و علائم گرمازدگی کودکان و رو‌ش‌های جلوگیری و همچنین درمان آن را شرح دهیم.
۱- چه چیزی باعث می‌شود که فرزندمان در خطر دی‌هیدراته شدن قرار بگیرند؟
هرآنچه که ممکن است افراد بزرگسال را در خطر دی‌هیدراته شدن قرار دهد مانند قرار گرفتن در دمای بالا، ایستادن زیر نور مستقیم آفتاب، رطوبت بیش از حد، عدم استراحت کافی و مصرف نکردن مایعات، کودکان را نیز تهدید می‌کند. تنها تفاوت در اینجاست که سطح بدن یک کودک نسبت بیشتری از کل وزنش را در مقایسه با یک فرد بالغ تشکیل می‌دهد. به این معنی که کودکان در معرض خطر جدی‌تری برای دی‌هیدراته شدن و گرمازدگی قرار دارند.
۲- علائم گرمازدگی کودکان – در مواقع دی‌هیدراته شدن به دنبال چه علایمی باشیم؟
علائم اولیه دی‌هیدراته شدن و گرمازدگی کودکان خستگی، تشنگی، خشک شدن لب‌ها و زبان، کمبود انرژی و حس گرمای بیش از حد است. اگر کودک تا هنگامی که احساس تشنگی نکند آب ننوشد، این به این معناست که کمی قبل‌تر بدنش دچار کم‌آبی یا دی‌هیداراته شده است. احساس تشنگی تا زمانی که کودک 2% از آب بدنش را با تعریق از دست ندهد، خیلی خودش را نشان نمی‌دهد.
اگر دی‌هیدراته شدن بدن رفع نشود می‌تواند منجر به سه نوع وخیم‌تر از گرمازدگی در کودکان شود.
- التهاب گرمایی: گرفتگی همراه با درد ماهیچه‌های شکمی، بازوها یا پاها.
- خستگی گرمایی: سرگیجه، تهوع، استفراغ، سردرد، ضعف، درد عضلانی و گاهی اوقات بی‌هوشی را به همراه دارد.
- سکته گرمایی: در این مرحله این نشانه‌ها ممکن است دیده شوند: رسیدن دمای بدن به حرارت 40 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر با علایم شدیدی چون حالت تهوع و استفراغ، تشنج، ازخودبی‌خودشدن یا هذیان‌گویی، عدم تعریق، تنگی نفس، از دست دادن هوشیاری و فرو رفتن به کما.
دو حالت خستگی گرمایی و سکته گرمایی نیاز به مراقبت فوری دارند. سکته گرمایی یک فوریت پزشکی است که اگر درمان نشود می‌تواند منجر به مرگ شود. هر کودکی که دچار سکته گرمایی شود باید فوراً به نزدیک‌ترین بیمارستان رسانده شود.
3 – جلوگیری از گرمازدگی در کودکان – چه کار کنیم که مانع دی‌هیدراته شدن کودکمان شویم؟
از این که کودکمان به دفعات آب خنک بنوشد اطمینان حاصل کنیم. زمانی که به اندازه کافی آب نوشید، می‌توانیم او را برای تمرین یا بازی به بیرون از خانه بفرستیم. هنگام بازی مطمئن شویم که کودکمان در وقفه‌های کوتاه مایعات بنوشد، حتی اگر تشنه نباشد. طبق تعریف مراجع پزشکی کودکان، حجم مناسب یک نوشیدنی برای کودکی با وزن 40 کیلوگرم معادل 148 میلی‌لیتر آب و 266 میلی‌لیتر برای نوجوانی با وزن 60 کیلوگرم است. هر 30 میلی‌لیتر معادل دو جرعه کودکانه است.
بگذاریم کودکمان قبل از شروع تمرینات ورزشی تابستان به شرایط عادت کند. اگر می‌خواهیم کودکمان را به باشگاه تنیس بفرستیم، نباید بگذاریم که به طور مثال در بهار بدون تحرک باشد، و سپس در تابستان هشت ساعت تمرین تنیس انجام دهد. بچه‌ها باید بیرون از خانه مشغول دویدن و دوچرخه‌سواری باشند و به آرامی آمادگی بدنی خود را برای تحمل گرما افزایش دهند. هرچه کودکان آمادگی بدنی بیشتری داشته باشند بدنشان با انجام ورزش شروع به عرق کردن می‌کند و این نشانه خوبی است!
این نکته را در نظر داشته باشیم که از دست دادن آب بدن به صورت تجمعی اتفاق می‌افتد. برای مثال اگر بدن کودکمان در روز دوشنبه 1% یا 2% دی‌هیدراته شود و به اندازه کافی تا شب مایعات ننوشد و سه‌شنبه 1% یا 2% دوباره دی‌هیدراته شود به این معنی است که بدن کودکمان در پایان روز 3% یا 4% دی‌هیدراته شده است.
به گفته متخصصان ممکن است به تدریج مشکلی در کودکان ایجاد شود اما تا چند روز آشکار نشود. پس همیشه باید هیدراته شدن یعنی میزان آب نوشیدن کودکان را تحت نظر بگیریم. یک راه برای انجام این کار وزن کردن کودکمان قبل و بعد از تمرین ورزشی است. اگر وزنش کاهش پیدا کرد به این معنی است که در حین تمرین به اندازه کافی مایعات مصرف نمی‌کند. با رعایت کردن این نکات ساده، مانع دی‌هیدارته شدن و گرمازدگی در کودکان می‌شویم.
یک قانون تجربی کلی: اگر رنگ ادرار کودک به جای اینکه شفاف و زرد روشن باشد، تیره رنگ است احتمال این وجود دارد که بدنش دی‌هیتراته شده است.
۴ – درمان گرمازدگی کودکان – اگر کودکمان گرمازده شده باشد برای درمانش چه کنیم؟
نخستین کاری که در مواجه با هرگونه گرمازدگی در کودکان باید انجام دهیم این است که کودک را از زیر آفتاب به محیطی خنک و راحت منتقل کنیم. به او مایعات خنک بدهیم تا بنوشد. هرگونه لباس اضافی و یا لباس‌های ورزشی را از تن او دربیاوریم. می‌توانیم پارچه مرطوب و خنکی روی پوست ملتهب او قرار دهیم. در موارد التهاب گرمایی، به آرامی کشیدن ناحیه ماهیچه ملتهب می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
کودکانی که دچار خستگی گرمایی می‌شوند به همین طریق درمان می‌شوند، اما بهتر است اجازه ندهیم که همان روز دوباره به محل ورزش خود برگردند. پس از آن باید کودکمان را حتی بیشتر از قبل با دقت تحت نظر بگیریم. اگر بهبودی حاصل نشد و یا از نوشیدن مایعات امتناع کرد او را نزد پزشک ببریم.
سکته گرمایی یک وضعیت اورژانسی است که به توجه فوری پزشکی نیاز دارد.
۵ – آیا بعضی از کودکان نسبت به دی‌هیدراته شدن و گرمازدگی مستعد هستند؟
به اعتقاد متخصصان، یکی از بزرگ‌ترین عواملی که ریسک گرمازدگی در کودکان را بالا می‌برد سابقه دی‌هیدراته شدن یا گرمازدگی قبلی است. عوامل دیگری که ممکن است خطر گرمازدگی در کودکان را بالا ببرند، شامل چاقی مفرط، بیماری‌هایی که کودک اخیراً به آن مبتلا شده (مخصوصاً اگر همراه با اسهال و استفراغ باشد) و مصرف آنتی‌هیستامین یا داروهای ادرارآور است.
عادت نداشتن بدن به هوای گرم و تمرین و فعالیت بدنی بیش از حد توان در ورزشکاران کم سن و سال می‌تواند به گرمازدگی منجر شود. اگر یک ورزشکار جوان که آمادگی بدنی لازم را ندارد و تلاش کند که با تمرینات سخت هرچه سریع‌تر خود را برای پیوستن به تیم آماده کند و یا اینکه در کلاس‌های تابستانی تمرین کرده، در حالی که به این نوع از گرما، رطوبت و تمرین طولانی عادت نداشته باشد، مستعد گرمازدگی و دی‌هیدراته شدن خواهد شد.
6 – آیا هوا برای تمرین و انجام فعالیت‌های ورزشی کودکمان خیلی گرم است؟
تعداد زیادی از کلاس‌ها و تمرینات ورزشی وجود دارند که گاهی به خاطر شدت گرمای هوا برنامه‌های خود را تغییر می‌دهند، تعطیل می‌کنند یا زمان تمرینات را با میزان گرما تنظیم می‌کنند. در واقع بسیاری از این برنامه‌ها بر اساس پیش‌بینی میزان گرمای هوا که توسط مرکز هواشناسی اعلام می‌شود، انجام فعالیت ورزشی در هوای آزاد را در مواقعی ممنوع اعلام می‌کنند. شاخص گرمای هوا که براساس سانتی‌گراد اندازه‌گیری می‌شود با در نظر گرفتن رطوبت نسبی هوا میزان دقیقی از دمای واقعی را نشان می‌دهد که می‌تواند معیار مناسبی برای درک میزان بی‌خطربودن فعالیت‌های ورزشی در شدت گرمای آن روز باشد.
سخن آخر درباره گرمازدگی کودکان
با شروع تابستان خیلی از ما والدین، برنامه‌های فشرده‌ای برای فرزندانمان در نظر می‌گیریم. کودکان، اوقات زیادی را بیرون از خانه می‌گذرانند، فعالیت‌ها و تمرینات ورزشی بیشتری دارند و حتی گاهی اوقات به بازی در خیابان با هم سن و سالان می‌پردازند. با این برنامه سخت و سنگین کودکان در تابستان، می‌توانیم با دانستن عوامل جلوگیری از گرمازدگی در کودکان سلامت فرزندان دلبندمان را حفظ کنیم. علائم گرمازدگی کودکان و نحوه درمان آن که با هم بررسی کردیم نیز به ما کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، آرامش خود را حفظ کنیم و رسیدگی‌های لازم را به عمل بیاوریم.
منبع: Web MD