هر پدر و مادری می‌داند که دوست یابی کودکان در مدرسه مهم است. دوستان زندگی را برای‌مان شیرین‌تر و پربارتر می‌کنند، اعتمادبه‌نفسمان را بالا می‌برند و وقتی جدول‌ضرب حفظ می‌کنیم حمایتمان می‌کنند. بهتر بگوییم، دوست یابی کودکان در مدرسه به همان اندازه 20 گرفتن مهم است. آموزش دوست یابی ، مهارتی حیاتی برای کودکان است، مهارتی که در تمام طول عمر از آن بهره می‌برند و بهبودش می‌بخشند.
اما بعضی کودکان دیر‌تر با هم‌سالان خود می جوشند. گاهی اوقات به‌اشتراک‌گذاشتن اسباب‌بازی و یا مشارکت در بازی‌های تخیلی که مبنای ارتباطات اجتماعی کودکان است، برای آن‌های کاری دشوار است. اگرچه والدین نمی‌توانند برای کودکان دوست پیدا کنند اما می‌توانند به آنها در تمرین مهارت‌های اجتماعی کمک کنند و راه های دوست یابی کودکان آموزش دهند. در ادامه راه‌هایی پیشنهاد شده که مشکل دوست یابی کودکان را حل می‌کند.
ایجاد مهارت‌های اجتماعی برای کمک به دوست یابی کودکان
همه کودکان مهارت‌های‌ذاتی ندارند. برخی از روان‌شناسان متخصص حوزه کودک بر این عقیده‌اند که رفتار کودکان بیش‌فعال معمولا به گونه‌ای است که تمایلی به دوستی از خود نشان نمی‌دهند. آنها معمولا برای رعایت نوبت مشکل دارند و همچنین وقتی به خواسته‌شان نمی‌رسند نمی‌توانند خشمشان را کنترل کنند. کودکان سربه‌هواتر ممکن است دمدمی‌مزاج باشند یا با خجالت در گوشه‌و‌کنار محوطه بازی منتظر بمانند. چون نمی‌دانند چطور توجه کودکان دیگر را برای مشارکت در بازی‌شان جلب کنند.
در صورت مشاهده مشکل دوست یابی کودکان با هم‌سن‌و‌سالان خود، سعی کنید در خانه به آنها آموزش دوست یابی دهید. همچنین به منظور کمک به دوست یابی کودکان ، هنگام بازی در منزل، به آنها رعایت کردن نوبت و اشتراک‌گذاری وسایل را آموزش دهید و به آنها توضیح دهید که دوستانشان همین رفتار خوب را از آنها توقع دارند. کودکان تکانشگر (کودکانی که تصمیمات عجولانه می‌گیرند، دوراندیشی و پشتکار زیادی ندارند و مدام به‌صورت غیرارادی در جست‌وجوی احساسات جدید و هیجان‌انگیزند) نیز می‌توانند با روشهای مختلف نحوه غلبه بر اختلاف‌ها را تمرین کنند. یکی از روشهای دوست یابی کودکان نقش‌بازی یا Role-Playing است. از سوی دیگر خود پدر و مادر هم باید مراقب باشند تا هنگام معاشرت با دوستان و اعضای خانواده الگوی خوبی از رفتار اجتماعی را به فرزندانشان نشان دهند.
کارشناسان در ارتباط با کودکانی که به راهنمایی و آموزش متمرکزتری نیاز دارند شیوه‌نامه رفتار اجتماعی (Social Scripts) و یا حتی مکالمه‌های ساده روزمره‌ای که کودک می‌تواند با والدینش تمرین کند پیشنهاد می‌دهند. می‌توانید از دکتر مشاور کودکتان یا کارشناس شناخت‌درمانی کمک بگیرید تا شیوه‌نامه رفتار اجتماعی مناسب را انتخاب کند و راه‌کارهایی برای تمرین و اجرای آنها ارائه دهد. شیوه‌نامه رفتار اجتماعی به ویژه برای کودکان مبتلا به اوتیسم خیلی مفید است، زیرا مهارت‌های اصلی اجتماعی مانند برقراری ارتباط چشمی و پاسخ به حالات دیگران، باید به‌دقت به کودکان اوتیستیک آموزش داده شود.
در نهایت، برای برطرف کردن مشکل دوست یابی کودکان در مدرسه می‌توانید از جلسه و گفت‌وگو با معلم کمک بگیرید. زیرا کودکان معمولا می‌گویند همه از آنها متنفرند، اما قادر به توضیح اتفاقی که افتاده، نیستند. معلم می‌تواند درک بهتری از تعاملات کودکتان با هم‌سالانش به شما بدهد و همچنین همکلاسان مثبت‌تری برای بازی‌های بعد از مدرسه پیشنهاد دهد.
تمرین دوست یابی کودکان در بازی‌های بعد از مدرسه
از دیگر راههای دوست یابی کودکان دعوت دوستانشان برای بازی در خانه است. این بازی‌های دسته‌جمعی در خانه تحت نظارت والدین، زمان خوبی برای شکل‌دهی مهارت‌های اجتماعی و کمک به دوست یابی کودکان است. متخصصان حوزه روان‌شناسی کودک پیشنهاد می‌کنند که والدین پیش از هر مهمانی، زمانی را برای دوره مهارت‌های اجتماعی با فرزندان اختصاص دهند. بعضی از این فعالیت‌ها از قرار زیر است:
- به کودکمان اهمیت و نحوه میزبان خوب بودن را آموزش دهیم. کودکمان برای این‌که مهمان‌هایش احساس راحتی کنند، چه کارهایی انجام می‌دهد؟
- از کودکمان بخواهیم چند بازی را از قبل انتخاب کند. چگونه کودکمان متوجه می‌شود که چه زمانی باید بازی دیگری را شروع کرد؟
- از کودک بپرسیم چگونه متوجه می‌شود که به مهمان‌هایش خوش می‌گذرد یا خیر. آیا آنها لبخند می‌زنند؟ می‌خندند؟
به توصیه روان‌شناسان، تا جای ممکن نباید در بازی های کودکان مداخله کنیم؛ مگر زمانی‌که خطری متوجه آنها باشد. کودکان از نتایج طبیعی اعمالشان آموزش می‌بینند. برای همین خیلی مهم است که اجازه دهیم در محیط گرم و دلسوزانه به تمرین معاشرت اجتماعی بپردازند.
سپس حین بررسی نحوه برگزاری مهمانی، بر ویژگی‌های مثبتی که می‌خواهیم در کودکمان تقویت کنیم تمرکز کنیم. کودکان با تشویق شدن، بیشتر از انتقاد و سرزنش انگیزه می‌گیرند. به‌جای این‌که به کودک آفرین بگوییم، او را به‌طور خاص برای کاری که کرده تشویق کنیم. مثلا بگوییم آفرین که گذاشتی بقیه هم با اسباب‌بازی‌هایت بازی کنند.
کمک به کودکان خجالتی
بعضی کودکان ذاتا اجتماعی هستند، در حالی‌که برخی دیگر وقت بیشتری نیاز دارند تا با موقعیت‌های جدید سازگار شوند. اگر کودکمان در موقعیت‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط پیش‌قدم نمی‌شود، نگران نباشیم. خیلی واقع‌بینانه نیست که از همه کودکان انتظار داشته باشیم سریع با جمع هماهنگ شوند یا مانند سرپرست گروه رفتار کنند، پس کودک را تحت فشار قرار ندهیم.
البته از طرف دیگر، والدین نباید اشتباهِ نگه داشتن کودکان خجالتی در خانه را مرتکب شوند. به کودکان خجالتی فرصت بدهیم که با محیط اطراف و بچه‌های دیگر آشنا شده و بتوانند از حس معذب‌بودن رها شوند.
روان‌شناسان پیشنهاد می‌کنند که جلسات بازی‌های دسته‌جمعی را ابتدا در خانه خودمان که کودکمان بیش از هرجای دیگر در آن احساس راحتی می‌کند، برگذار کنیم. باشگاه‌ها یا فعالیت‌های دیگر نیز از روشهای دوست یابی کودکان هستند. اگر کودکمان تمایل چندانی از خود نشان نمی‌دهد، سعی کنیم کودک همسن آشنایی پیدا کنیم تا فعالیت‌ها را با هم انجام دهند. والدین کودکان خجالتی می‌توانند قبل از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که کودک مضطرب می‌شود (مانند جشن تولد یا آشنایی با افراد جدید) با او تمرین کنند.
هر کودک متفاوت است
بین کودکان خجالتی با کودکان درونگرا تفاوت وجود دارد. کودکان درونگرا تمایل دارند در اوقات فراغتشان تنهایی کتاب بخوانند یا نقاشی کنند. کودکان مختلف در خانواده‌های مختلف ممکن است از نظر ارتباط‌های اجتماعی و میزان راحتی متفاوت باشند. کودکی که سکوت یا بازی با گروه‌های کوچک‌تر را ترجیح می‌دهد، لزوما مشکل دوست یابی ندارد.
با این‌وجود ضروری است که کودکان درونگراتر فرصت دوست‌یابی داشته باشند. متخصصان کودک توصیه می‌کنند که والدین متوجه شوند کودک چقدر تمایل به بازی دارد و طبق همان از کودک انتظار داشته باشند. برای بعضی کودکان، انجام فعالیت موردعلاقه‌شان یک‌بار در هفته کافی است.
درنهایت، والدین نباید خیلی از انتظارات اجتماعی خودشان را به کودکان تحمیل کنند. اگر کودکمان محبوب‌ترین بچه کلاس یا مدرسه‌اش نیست، جای نگرانی نیست. این مسئله نشان‌دهنده مشکل دوست یابی کودکان نیست. گاهی اوقات کودکان برای شاد بودن فقط به یک یا دو دوست خوب نیاز دارند.
منبع: Child Mind Institute